داد و ستد
داد و ستد. [ دُ س ِ ت َ ] ( ترکیب عطفی ، اِ مرکب ) مخفف دادن و ستدن :
چو بستانی ببایدت داد
کز داد و ستد جهان شد آباد.
خرید و فروش. بیع و شری. بازرگانی. ستد و داد. معامله. سودا. سوزیان. بیع. سوداگری. تجارت. بازرگانی. کسب. کاسبی. خرید و فروخت : و درمهای ایشان گوناگون است که داد وستدشان بر اوست. ( حدود العالم ).
در کلبه نامور باز کرد
ز داد و ستد دژ پرآوازکرد.
فردا که در شهر آیی ، زینهار با کس سخن نگویی و داد و ستد نکنی. ( ظهیری سمرقندی سندبادنامه ص 303 ). || بده بستان. قبض و اقباض ، تصرف : خود مدرس مدرسه مذکور گردید و داد و ستد وجوهات حلال را نیز مینمود. ( تذکرةالملوک چ دبیرسیاقی ص 2 ). و حکم مزبور در دفترها ثبت و بدستور سایر وجوهات داد و ستد میشد. ( تذکرة الملوک همان چ ص 13 ). و تمامت مالیات دیوانی که در کل ممالک محروسه داد و ستد میشود باید از قرار نسخجاتی که مشارالیه [ مستوفی الممالک ] از دفتر نویسند. مستند خود ساخته. ( تذکرة الملوک ص 17 ). و در روزهای سان جماعتی که داد و ستدایشان با سرکار سرخط است باتفاق سرخطنویس نسخجات سان را میخوانده و می نوشته اند. ( تذکرةالملوک ص 41 ). سوای آنچه از وجوهات مذکوره در سرکار خاصه و اوارجه جمعاست تتمه دیگر تماماً در سرکار ضابطه نویس داد و ستد میشود. ( تذکرة الملوک ص 42 ). و وجوهات اصفهان که داد و ستد آن با مستوفی اصفهان است. ( تذکرة الملوک ص 45 ).
- داد و ستد دفتری ؛ قبض و اقباضی که در دفتر دیوان ضبط گردد : صاحب رقمان عالیجاه مشارالیه [ یعنی مستوفی الممالک ] که حسب الارقام ملازم دیوان بودند پنج نفر و شغل و خدمت ایشان آن بود که کیفیات و ارقام و احکام ملازمت و تنخواه و همه سالجات و تیول و وظایف و معافیات وسیورغالات و غیره نوشتجاتی که متعلق به داد و ستد دفتری است ملاحظه و تصحیح نموده ، آنچه مقرون بحساب باشدبمهر و بخط عالیجاه مشارالیه رسانیده و. ( تذکرةالملوک ص 17 ).
پرسش و پاسخ » خرید و فروش
۱ پرسش : حکم خریدن ماشین به صورت قسطی چیست ، بسیاری از شرکتهای اتوموبیل و نماینده های رسمی شرکتها که اتومبیل های جدید و کارکرده را به صورت قسطی به مشتریان می فروشند ، هنگامی که مشتری اقدام به خرید قسطی می کند این شرکت ها یا نمایندگی ها درخواست او را به وام دهندگانی که با انها داد و ستد دارند می دهند که غالب وام دهنده ها بانک ها و شرکت های بیمه هستند واین شرکت ها به نوبه خود بر اساس مدت زمان بازپرداخت وام ، نسبتی از سود بر این وام ها می گیرند ، و به صورت طبیعی در صورت عدم بازپرداخت اقساط در مدت زمان تعیین شده دیرکرد بابت تأخیر از مشتریان می گیرند .
مقدار سود را بر اساس عوامل مهمی تعیین می شود مانند گردش مالی مشتری یا مقدار درآمد او و یا تأخیر نداشتن در پرداخت اقساط، به صورت طبیعی مقدار سودی که کارمندی که حقوق معینی دارد می پردازد ۴% ، ۳.۵% ، و یا ۵% است ، و یا بیشتر یا کمتر از این مقدار ، خریدن ماشین با کیفیت ذکر شده چه حکمی دارد ؟
پاسخ : اگر مقصود این است که وام دهندگان ابتدا ماشین را از نمایندگی ها می خرند و سپس آن را به صورت قسطی به مشتری می فروشند و نسبت سود را جزئی از ثمن معامله قرار می دهند این خرید و فروش صحیح است ، بله قراردادن جریمه دیرکرد به ازای تأخیر در پراخت اقساط حرام می باشد .
و اگر مقصود این است که شرکتها یا نمایندگی های خودرو ، خود اقدام به فروش ماشین به مشتری می کنند و در مقابل ، وام دهندگان قیمت ماشین را به سازندگان خودرو یا نمایندگی های آن می پردازند ، و از مشتری ماشین به طور اقساط پول بیشتری می گیرند حرام است.
۲ پرسش : آیا خرید مجسمه آدمی و برهنه اعم از مجسمه زن و یا مرد جایز است ؟ و خرید مجسمه و تندیس حیوانات که برای زینت می تراشند چه طور است ؟
۳ پرسش : آیا جایز است در یک مغازه قصّابی که گوشت خوک می فروشد کار کرد؟ حتی در این حد که مسلمانی به یکی از کارگرانش دستور بدهد که به فلان مشتری گوشت خوک بده؟
پاسخ : فروش گوشت خوک حتی برای کسانی که آن را حلال می انگارند جایز نیست و فرق نمی کند با واسطه و یا بی واسطه باشد و اما بدون فروش و فقط در اختیار گذاشتن گوشت خوک برای کسی که آن را حلال می داند آن هم اشکال دارد و احتیاط واجب ترک آن است.
۴ پرسش : آیا فروش گوشت خوک برای یهود و نصاری و به طور کلی اهل کتاب که آن را حلال می پندارند، جایز است؟
۵ پرسش : در کشورهای غربی خرید وفروش سگ ،بازارویژه ای وجود دارد آیا خرید و فروش سگ فقط برای مأنوس شدن و زندگی همراه آن، جایز است؟
۶ پرسش : آیا جایز است از مغازه هایی خرید کرد که آنها قسمتی از سود کار خود را برای کمک به اسراییل اختصاص داده اند؟
پاسخ : فروش آن جایز نیست ولی گرفتن پول از کافر به عنوان استنقاذ اشکال ندارد البته اگر این مستلزم تقدیم گوشت گراز باشد به احتیاط واجب جایز نیست.
۱۲ پرسش : اگر در مراسماتی چون ازدواج که برای مرد انگشتر طلا خریداری میشود مرد طلای خریداری شده را بپذیرد وبعد آنرا بفروشد پولی که از فروش انگشتر بدست می آورد آیا حلال است یا حرام؟ ضمنا بدست کردن حلقه طلا برای امتحان اندازه بودن یا نبودن ایراد شرعی دارد یا ندارد؟
۱۷ پرسش : اینجانب در منطقه ای در انگلیس تحصیل می نمایم و متاسفانه در این منطقه به هیچ وجه دسترسی به گوشت حلال و قصابی مسلمان نیست طبق نظر جناب عالی آیا بنده می توانم از گوشت مرغ یا گاوکه در رستوران دانشگاه طبخ می گردد استفاده نمایم ؟
۱۹ پرسش : آیا قرار دادن جایزه مانند اسباب بازی ـ جاکلیدی و کارت اینترنت و. در بسته های تخم مرغ جهت فروش جایز است؟
۲۲ پرسش : آیا خرید فروش مواد آتش بازی همچون سیگارت وفشفشه که در مغازه ها نیز خرید وفروش می شود حلال است ؟
۲۵ پرسش : بعضیها برای فروش کالاهای خود بصورت اقساطی از فرمول ۲۴۰۰/ درصد*(۱+ مدت)* وام= سود استفاده می کنند ایا این فرمول شرعی است؟
۲۶ پرسش : عده ای برای محاسبه قیمت فروش اجناس بصورت قسطی به مشتری از فرمولهای خاصی استفاده می کنند.آیا این نوع فروش صحیح است؟
۲۷ پرسش : با توجه به این که از کامپیوتر میتوان هم در مورد دینی و علمی و هم میتوان درزمینه گناه از آن استفاده کرد ،کسب ودر آمد در زمینه فروش این محصول(کامپیوتر) چه حکمی دارد ؟
۲۹ پرسش : با توجه به اینکه چرم وارداتی از خارج کشور حکم نجاست را دارد آیا فروش کفش چرم وارداتی از خارج کشور اشکال دارد؟
۳۰ پرسش : به خاطر ماموریت شوهرم درآمریکا در محله یهودی نشین زندگی میکنیم و همه یهودی هستند آیا برای ما اشکال ندارد از این مغازه ها خرید می کنیم و دیگر اینکه در فروشگاه ها مواد گوشتی با مارک حلال موجود میباشد ایا صرف نوشته ما می توانیم از آنها مصرف کنیم یانه ؟
پاسخ : اگر به دولت صهیونیزم کمک مؤثری نمیکنند اشکال ندارد .
مجرد نوشته کافی نیست باید اطمینان به صحت آن پیدا کنید .
۳۵ پرسش : اگر در کشوری کفر کالائی خریده باشم و بدلیل بی توجهی اشکالی برای آن ایجاد کرده باشم در صورتی که اولا کالا گارانتی دارد و دوما اشکال ایجاد شده از طرف خودم بوده چه باید بکنم؟
آیا پس بدهم و از گارانتی که مربوط به اشکالات احتمالی خود کالاست استفاده کنم یا خیر؟
۳۶ پرسش : قصد خرید جنسی را برای یکی از دوستانم را دارم و قرار است که ایشان که مبلغ را در یک چک برای پنج ماه بعد بدهد آیا جایز است که ماهی سه درصد ازایشان سود دریافت کنم ـ در صورت وجود اشکال لطفاً بفرمایید چگونه می توان سود پول خویش را نیز محاسبه کنم؟
۳۷ پرسش : اگر افرادی جنسی را می آورند که من بفروشم ولی از قیمت آنان مشکوک می شوم تحقیق لازم است یا خیر ؟
۳۸ پرسش : اگر ساختمان در حال احداث را بفروش برسانیم و پول آنرا مقداری چک و بقیه را در مدت معین بنحو قسط پرداخت نماید صحت آن چگونه است ؟
پاسخ : معامله مذکور از اصل باطل است زیرا مبیع در خارج وجود نداشته بلکه بصورت کلی در ذمه بوده است و شرط صحت بیع کلی در ذمه این است که ثمن آن فی المجلس قبض و اقباض شود . و اگر بعض آن قبض شود نسبت به همان مقدار صحیح است در حالیکه در مورد سوال مقداری که قبض شده است نیز به صورت چک بوده و این بیع دین به دین است و صحیح نیست .
۳۹ پرسش : اگر جنسی را بفروشد با تاخیر ثمن بمدت معین ، اگر بعد از آن تاخیر شود آیا آن جنس ملک مشتری است یا بایع ؟
۴۰ پرسش : اگر زمینی را با دو قسط بفروشد و قسط دومی آن یکسال بعد از فروش باشد و مشتری تخلف کند حکم چیست ؟
پاسخ : اگر متعارف در خرید و فروش آن تعیین مقدار با مشاهده است کافی است . و بهر حال اگر مصالحه کنند اشکالی ندارد .
۴۳ پرسش : اگر اهل قریه زمینهای موات را بین خود تقسیم کند آیا این زمینها را حق فروش دارند در حالیکه احیاء نشده است و بیع آنان چگونه است ؟
۴۴ پرسش : زمینی که دارای درخت بوده فروش رفته و درختها قید نشده است ، و بایع منکر فروش درختهاست و مشتری عدوانا متصرف شده است و در قولنامه قیدی نسبت به درختها وجود ندارد آیا درختان جزء مبیع است یا خیر و در صورت تصرف ضمان دارد یا خیر ؟
پاسخ : اگر درختها را جزء مبیع قرار نداده اند و متعارف در آنجا هم چنین نبوده است که هر کس زمین را بفروشد درخت هم جزء آن است در این صورت درخت جزء مبیع شمرده نمی شود . و در ضمن عدم متمول بیع ضامن است .
۴۵ پرسش : اگر جنسی را بخرد که به آن خمس یا زکات تعلق گرفته باشد در این صورت باید به مقداری بخرد که بمقدار آن حقوق نزد بایع بماند یا اگر تمام را خرید با احتمال اینکه او حقوق را می دهد کفایت می کند یا اگر تمام را خرید و احتمال دادن آن بعد از بیع بدهد کافی است و یا اگر تمام را خرید و علم داشت اورا پرداخته نکرده و نمی کند ، حکم او در این صورت چیست ؟
پاسخ : در همه صور بیع صحیح است و بر مالک است که خمس و زکات آن را از مال دیگر خود بپردازد . ولی در مورد زکات اگر مشتری یقین داشته باشد که بایع زکات را نمی پردازد باید خود زکات سال را بپردازد ، و اگر از طرف بایع فریب خورده باشد می تواند از او مطالبه کند .
پاسخ : اگر از آلات موسیقی حرام باشد ساخت و استفاده و آموزش و معامله با آن حرام است و اگر مشترک باشد ساخت و معامله با آن اشکال ندارد و استفاده و آموزش روش غیر محرم آن جائز نیست .
احکام شرعی مبادله ارز دیجیتال
آیا خرید و فروش ارزهای دیجیتال مشکل شرعی دارد؟ آیا درآمد بیت کوین حلال است؟ این سوالات و سوال های بسیار دیگر، همگی دغدغه ی برخی از کسانی است که به تازگی قصد دارند وارد دنیای رمز ارزها شوند اما در احکام شرعی ارزهای دیجیتال سردرگم هستند. اگر شما نیز از دسته افرادی هستید که می‌خواهید وارد دنیای ارزهای دیجیتال شوید ولی نمی دانید که حکم این ارزها در اسلام چیست در ادامه ما همراه باشید.
ارز دیجیتال در اسلام
ارزهای دیجیتال تنها چند سال پیش رشد چشمگیری را تجربه کردند و به یکی از منابع سرمایه گذاری و به عنوان دارایی در سراسر جهان مورد استفاده قرار گرفتند. برخی از ارزهای دیجیتال سودهای کلانی را برای دارندگان خود به همراه داشتند که باعث شد شبهاتی در مورد احکام فقهی سود و درآمد حاصل از این ارزها در اسلام به وجود آید.
اسلام دینی است که پیروان آن یعنی مسلمانان حدود یک چهارم جمعیت کل جهان را تشکیل می دهند. ارزهای دیجیتال پول های غیر فیزیکی هستند که در سال های اخیر از محبوبیت زیادی در بین مردم برخوردار شدند و بسیاری از افراد علاقمند به سرمایه گذاری و کسب سود از آنها هستند. اما مسئله ای که مسلمانان را برای ورود به ارزهای دیجیتال مردد کرده است حلال یا حرام بودن این ارزها است و اینکه آیا با دین مبین اسلام مطابقت دارند یا خیر؟
در دین اسلام و شریعت دو دیدگاه برای ارزهای دیجیتال وجود دارد که با یکدیگر یکسان نیستند. اولین دیدگاه ارزهای دیجیتال و بیت کوین را حرام اعلام می کند و دیگری خرید و فروش و استفاده از ارزهای دیجیتال را بلامانع می داند. در اسلام برای معاملات شرایطی با عنوان اصول چهارگانه معاملات مطرح است که در ارزهای دیجیتال نیز می توان به آنها استناد داشت و در نظر گرفت. این چهار اصل عبارتند از: معامله‌ای شرعی است که ربوی نباشد؛ معامله‌ای شرعی است که غرری نباشد، مورد معامله باید موجود و معلوم باشد؛ مورد معامله باید مالیت داشته باشد.
احکام شرعی بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال چگونه است؟
در بعضی کشورهای اسلامی مانند فلسطین، مصر، الجزایر، اندونزی و قسمت هایی از ترکیه علمای اسلامی خرید و فروش و سود حاصل از ارزهای دیجیتال را حرام اعلام کرده اند که دلایل آنها نیز مشابه یکدیگر بوده است. آنها معتقد هستند چون ارزهای دیجیتال دارایی های قانونی نیستند و سازنده آنها در اکثر موارد ناشناس است و پشتوانه مشخصی ندارند حلال نیستند. از طرفی ارزهای دیجیتال می توانند برای مقاصدی مانند پولشویی و جرایم مالی و پرداخت هزینه جرایم غیر مالی نیز که از دیدگاه اسلام گناه به شمار می آیند مورد استفاده قرار بگیرند، به همین دلیل جایگاهی در اسلام ندارند.
یکی دیگر از دیدگاه هایی که از طرف برخی علما درباره ارزهای دیجیتال وجود دارد، مربوط به استخراج ارزهای دیجیتال است. در این زمینه ماینر یا استخراج کننده هزینه و منابعی را صرف استخراج می کند اما نمی داند که در ازای آن پاداشی دریافت خواهد کرد یا خیر که باعث احتمال مساله قمار در استخراج می شود اما تایید نشده است.
ارز دیجیتال از لحاظ شرعی مانعی ندارد
برخی از علمای اسلامی درباره ارز دیجیتال ممنوعیتی اعلام نکرده اند و حکمی مبنی بر حرام بودن آن ندارند. این علما بیان می کنند که ارزهای دیجیتال در صورتی که در بین مردم به عنوان یک دارایی داد و ستد شود و به عنوان یک وسیله پرداخت و واحد حساب مورد استفاده قرار گیرد ممنوعیتی ندارد. بلاک چین ها و ارزهای دیجیتال از شفافیت بالایی برخوردار هستند و داد و ستد در آنها به روشنی و دقیق انجام می گیرد به همین دلیل می توانند برای پرداخت در معاملات به خوبی عمل کنند.
نظر برخی مراجع تقلید درباره ارزهای دیجیتال
حکم مراجع تقلید و عالمان اسلامی در زمینه ارزهای دیجیتال به سه دسته تقسیم می شود. دسته اول مخالفان این ارزها هستند که هرگونه فعالیت در ارزها را حرام اعلام کرده اند. دسته دوم موافقان رمز ارزها هستند که بنا به دلایلی موافق رمز ارزها هستند و دسته سوم که هیچ نظری راجع به رمز ارزها ارائه نداده اند. در این بخش به نظرات برخی مراجع تقلید را در مورد ارزهای دیجیتال بررسی خواهیم کرد.
آیت الله العظمی خامنه ای
ایشان تاکنون درباره ارزهای دیجیتال فتوایی نداده اند و پیروان خود را نه تشویق و نه از فعالیت در کریپتوکارنسی ها منع کرده اند. حکم خرید، فروش و استخراج رمز ارزها برای مقلدان ایشان تابع قوانین و مقررات نظام جمهوری اسلامی ایران است.
آیت الله مکارم شیرازی
آیت الله مکارم شیرازی ارزهای دیجیتال را حرام و اکل مال به باطل دانسته اند و با توجه به ابهاماتی که ارزهای دیجیتال دارند معاملات آن اشکال دارد و بر خلاف شرع است.
آیت الله سیستانی
نظر ایشان درباره ارزهای دیجیتال قطعی و حرام اعلام شده است و هرگونه معامله ارز دیجیتال را خلاف شرع مشخص کرده است.
آیت الله شبیری زنجانی
آیت الله شبیری زنجانی برای خرید و فروش و استخراج ارزهای دیجیتال فتوایی اعلام نکرده اند و ارزهای دیجیتال را در صورتی که برای مقاصد غیر قانونی و غیر اخلاقی مورد استفاده قرار گیرند حلال نمی دانند.
آیت الله سید محمود هاشمی شاهرودی
ایشان نیز به دلیل ابهامات زیادی که در ارزهای دیجیتال وجود دارد آن را حرام و خلاف شرع اعلام کرده اند.
آیت الله وحید خراسانی
آیت الله وحید خراسانی هرگونه داد و ستد ارزهای دیجیتال و استفاده از آنها را از نظر شرعی رد کرده اند و جایز نیست.
آیت الله صافی گلپایگانی
آیت الله صافی گلپایگانی در مورد کریپتو کارنسی ها نظر قطعی داده و آنها را حرام می دانند.
جمع بندی
ارزهای دیجیتال دارایی هایی هستند که به عنوان پول، سرمایه گذاری و موارد دیگر مورد استفاده قرار می گیرند. در این مقاله دیدگاه های مختلف درباره ارزهای دیجیتال مورد بررسی قرار داده شد. به طور کلی نظرات در مورد ارزهای دیجیتال گوناگون است و علمای اسلامی با دلایل خاصی آنها را رد یا تایید می کنند و برخی نیز هیچ گونه نظری درباره این ارزها ندارند. این نظرات با توجه به مذهب، کاربرد ارزها، موارد حکم داد و ستد ارز استفاده و… ممکن است متغیر باشند و نمی توان حکم کلی برای ارزهای دیجیتال در نظر گرفت. بهتر است اگر در مورد ارزهای دیجیتال شک و شبهه ای دارید با دفتر مرجع تقلید خود ارتباط برقرار کرده و نظر ایشان را جویا باشید.
پرسش و پاسخ » خرید و فروش
۱ پرسش : حکم خریدن ماشین به صورت قسطی چیست ، بسیاری از شرکتهای اتوموبیل و نماینده های رسمی شرکتها که اتومبیل های جدید و کارکرده را به صورت قسطی به مشتریان می فروشند ، هنگامی که مشتری اقدام به خرید قسطی می کند این شرکت ها یا نمایندگی ها درخواست او را به وام دهندگانی که با انها داد و ستد دارند می دهند که غالب وام دهنده ها بانک ها و شرکت های بیمه هستند واین شرکت ها به حکم داد و ستد ارز نوبه خود بر اساس مدت زمان بازپرداخت وام ، نسبتی از سود بر این وام ها می گیرند ، و به صورت طبیعی در صورت عدم بازپرداخت اقساط در مدت زمان تعیین شده دیرکرد بابت تأخیر از مشتریان می گیرند .
مقدار سود را بر اساس عوامل مهمی تعیین می شود مانند گردش مالی مشتری یا مقدار درآمد او و یا تأخیر نداشتن در پرداخت اقساط، به صورت طبیعی مقدار سودی که کارمندی که حقوق معینی دارد می پردازد ۴% ، ۳.۵% ، و یا ۵% است ، و یا بیشتر یا کمتر از این مقدار ، خریدن ماشین با کیفیت ذکر شده چه حکمی دارد ؟
پاسخ : اگر مقصود این است که وام دهندگان ابتدا ماشین را از نمایندگی ها می خرند و سپس آن را به صورت قسطی به مشتری می فروشند و نسبت سود را جزئی از ثمن معامله قرار می دهند این خرید و فروش صحیح است ، بله قراردادن جریمه دیرکرد به ازای تأخیر در پراخت اقساط حرام می باشد .
و اگر مقصود این است که شرکتها یا نمایندگی های خودرو ، خود اقدام به فروش ماشین به مشتری می کنند و در مقابل ، وام دهندگان قیمت ماشین را به سازندگان خودرو یا نمایندگی های آن می پردازند ، و از مشتری ماشین به طور اقساط پول بیشتری می گیرند حرام است.
۲ پرسش : آیا خرید مجسمه آدمی و برهنه اعم از مجسمه زن و یا مرد جایز است ؟ و خرید مجسمه و تندیس حیوانات که برای زینت می تراشند چه طور است ؟
۳ پرسش : آیا جایز است در یک مغازه قصّابی که گوشت خوک می فروشد کار کرد؟ حتی در این حد که مسلمانی به یکی از کارگرانش دستور بدهد که به فلان مشتری گوشت خوک بده؟
پاسخ : فروش گوشت خوک حتی برای کسانی که آن را حلال می انگارند جایز نیست و فرق نمی کند با واسطه و یا بی واسطه باشد و اما بدون فروش و فقط در اختیار گذاشتن گوشت خوک برای کسی که آن را حلال می داند آن هم اشکال دارد و احتیاط واجب ترک آن است.
۴ پرسش : آیا فروش گوشت خوک برای یهود و نصاری و به طور کلی اهل کتاب که آن را حلال می پندارند، جایز است؟
۵ پرسش : در کشورهای غربی خرید وفروش سگ ،بازارویژه ای وجود دارد آیا خرید و فروش سگ فقط برای مأنوس شدن و زندگی همراه آن، جایز است؟
۶ پرسش : آیا جایز است از مغازه هایی خرید کرد که آنها قسمتی از سود کار خود را برای کمک به اسراییل اختصاص داده اند؟
پاسخ : فروش آن جایز نیست ولی گرفتن پول از کافر به عنوان استنقاذ اشکال ندارد البته اگر این مستلزم تقدیم گوشت گراز باشد به احتیاط واجب جایز نیست.
۱۲ پرسش : اگر در مراسماتی چون ازدواج که برای مرد انگشتر طلا خریداری میشود مرد طلای خریداری شده را بپذیرد وبعد آنرا بفروشد پولی که از فروش انگشتر بدست می آورد آیا حلال است یا حرام؟ ضمنا بدست کردن حلقه طلا برای امتحان اندازه بودن یا نبودن ایراد شرعی دارد یا ندارد؟
۱۷ پرسش : اینجانب در منطقه ای در انگلیس تحصیل می نمایم و متاسفانه در این منطقه به هیچ وجه دسترسی به گوشت حلال و قصابی مسلمان نیست طبق نظر جناب عالی آیا بنده می توانم از گوشت مرغ یا گاوکه در رستوران دانشگاه طبخ می گردد استفاده نمایم ؟
۱۹ پرسش : آیا قرار دادن جایزه مانند اسباب بازی ـ جاکلیدی و کارت اینترنت و. در بسته های تخم مرغ جهت فروش جایز است؟
۲۲ پرسش : آیا خرید فروش مواد آتش بازی همچون سیگارت وفشفشه که در مغازه ها نیز خرید وفروش می شود حلال است ؟
۲۵ پرسش : بعضیها برای فروش کالاهای خود بصورت اقساطی از فرمول ۲۴۰۰/ درصد*(۱+ مدت)* وام= سود استفاده می کنند ایا این فرمول شرعی است؟
۲۶ پرسش : عده ای برای محاسبه قیمت فروش اجناس بصورت قسطی به مشتری از فرمولهای خاصی استفاده می کنند.آیا این نوع فروش صحیح است؟
۲۷ پرسش : با توجه به این که از کامپیوتر میتوان هم در مورد دینی و علمی و هم میتوان درزمینه گناه از آن استفاده کرد ،کسب ودر آمد در زمینه فروش این محصول(کامپیوتر) چه حکمی دارد ؟
۲۹ پرسش : با توجه به اینکه چرم وارداتی از خارج کشور حکم نجاست را دارد آیا فروش کفش چرم وارداتی از خارج کشور اشکال دارد؟
۳۰ پرسش : به خاطر ماموریت شوهرم درآمریکا در محله یهودی نشین زندگی میکنیم و همه یهودی هستند آیا برای ما اشکال ندارد از این مغازه ها خرید می کنیم و دیگر اینکه در فروشگاه ها مواد گوشتی با مارک حلال موجود میباشد ایا صرف نوشته ما می توانیم از آنها مصرف کنیم یانه ؟
پاسخ : اگر به دولت صهیونیزم کمک مؤثری نمیکنند اشکال ندارد .
مجرد نوشته کافی نیست باید اطمینان به صحت آن پیدا کنید .
۳۵ پرسش : اگر در کشوری کفر کالائی خریده باشم و بدلیل بی توجهی اشکالی برای آن ایجاد کرده باشم در صورتی که اولا کالا گارانتی دارد و دوما اشکال ایجاد شده از طرف خودم بوده چه باید بکنم؟
آیا پس بدهم و از گارانتی که مربوط به اشکالات احتمالی خود کالاست استفاده کنم یا خیر؟
۳۶ پرسش : قصد خرید جنسی را برای یکی از دوستانم را دارم و قرار است که ایشان که مبلغ را در یک چک برای پنج ماه بعد بدهد آیا جایز است که ماهی سه درصد ازایشان سود دریافت کنم ـ در صورت وجود اشکال لطفاً بفرمایید چگونه می توان سود پول خویش را نیز محاسبه کنم؟
۳۷ پرسش : اگر افرادی جنسی را می آورند که من بفروشم ولی از قیمت آنان مشکوک می شوم تحقیق لازم است یا خیر ؟
۳۸ پرسش : اگر ساختمان در حال احداث را بفروش برسانیم و پول آنرا مقداری چک و بقیه را در مدت معین بنحو قسط پرداخت نماید صحت آن چگونه است ؟
پاسخ : معامله مذکور از اصل باطل است زیرا مبیع در خارج وجود نداشته بلکه بصورت کلی در ذمه بوده است و شرط صحت بیع کلی در ذمه این است که ثمن آن فی المجلس قبض و اقباض شود . و اگر بعض آن قبض شود نسبت به همان مقدار صحیح است در حالیکه در مورد سوال مقداری که قبض شده است نیز به صورت چک بوده و این بیع دین به دین است و صحیح نیست .
۳۹ پرسش : اگر جنسی را بفروشد با تاخیر ثمن بمدت معین ، اگر بعد از آن تاخیر شود آیا آن جنس ملک مشتری است یا بایع ؟
۴۰ پرسش : اگر زمینی را با دو قسط بفروشد و قسط دومی آن یکسال بعد از فروش باشد و مشتری تخلف کند حکم چیست ؟
پاسخ : اگر متعارف در خرید و فروش آن تعیین مقدار با مشاهده است کافی است . و بهر حال اگر مصالحه کنند اشکالی ندارد .
۴۳ پرسش : اگر اهل قریه زمینهای موات را بین خود تقسیم کند آیا این زمینها را حق فروش دارند در حالیکه احیاء نشده است و بیع آنان چگونه است ؟
۴۴ پرسش : زمینی که دارای درخت بوده فروش رفته و درختها قید نشده است ، و بایع منکر فروش درختهاست و مشتری عدوانا متصرف شده است و در قولنامه قیدی نسبت به درختها وجود ندارد آیا درختان جزء مبیع است یا خیر و در صورت تصرف ضمان دارد یا خیر ؟
پاسخ : اگر درختها را جزء مبیع قرار نداده اند و متعارف در آنجا هم چنین نبوده است که هر کس زمین را بفروشد درخت هم جزء آن است در این صورت درخت جزء مبیع شمرده نمی شود . و در ضمن عدم متمول بیع ضامن است .
۴۵ پرسش : اگر جنسی را بخرد که به آن خمس یا زکات تعلق گرفته باشد در این صورت باید به مقداری بخرد که بمقدار آن حقوق نزد بایع بماند یا اگر تمام را خرید با احتمال اینکه او حقوق را می دهد کفایت می کند یا اگر تمام را خرید و احتمال دادن آن بعد از بیع بدهد کافی است و یا اگر تمام را خرید و علم داشت اورا پرداخته نکرده و نمی کند ، حکم او در این صورت چیست ؟
پاسخ : در همه صور بیع صحیح است و بر مالک است که خمس و زکات آن را از مال دیگر خود بپردازد . ولی در مورد زکات اگر مشتری یقین داشته باشد که بایع زکات را نمی پردازد باید خود زکات سال را بپردازد ، و اگر از طرف بایع فریب خورده باشد می تواند از او مطالبه کند .
پاسخ : اگر از آلات موسیقی حرام باشد ساخت و استفاده و آموزش و معامله با آن حرام است و اگر مشترک باشد ساخت و معامله با آن اشکال ندارد و استفاده و آموزش روش غیر محرم آن جائز نیست .
ارزهای دیجیتال – قانونی یا غیر قانونی
رمز ارزها فناوری دیجیتال نو ظهوری هستند که در عین این که امنیت در تراکنش ها و مبادلات الکترونیکی یکی از خصایص آن است، می تواند بر هم زننده امنیت هم باشد. این فناوری در برابر پول کاغذی یا سکه می ایستد و موجبات اضمحلال آن ها را فراهم می کند.
رمز ارز ترجمه لغت cryptocurrency است که مشهور ترین آن ها بیت کوین، اتریوم، لایت کوین، ریپل، دش و دج کوین و خیلی از نمونه های دیگر هستند .
رمز ارز بستری اینترنتی است برای تبادلات مالی که از فن آوری بلاک چین بهره می برد .
مهم ترین ویژگی این بستر عدم تمرکز است، بدین گونه که باعث می شود از هر گونه مداخله یا نظارت دولت ها مصون بماند و نیز پایه اینترنتی آن باعث می شود که هزینه نقل و انتقالات در آن بین اشخاص و صرف وقت، در مقایسه با نمونه سنتی آن یعنی صرافی ها به حداقل ممکن برسد.
امنیت شبکه های ارزهای دیجیتال بر اساس فن آوری بلاک چین تامین می شود، بدین گونه که هر استخراج کننده (ماینر) معاملات انجام شده را تایید می کند و یک گروه ایجاد می کند و این گروه به بلاک اضافه شده و در اینترنت پخش می شود. برهمین اساس هم است که گفته می شود این تکنولوژی در مالکیت و کنترل هیچ فرد یا شخصی نیست.
در واقع شبکه بزرگ بلاک چین بدون آنکه متکی به فرد گروه یا حتی کشور و دولتی باشد معاملات الکترونیکی انجام شده در بستر اینترنت و امنیت آن ها را تضمین می کند. هر استخراج کننده بابت خدمت خود یک جایزه دریافت می کند.
پنج ویژگی اصلی رمز ارزها
- برگشت ناپذیری: برگشت ناپزیری در این تکنولوژی بدین معناست که بطور مثال بعد از ثبت یه معامله یا (تراکنش مالی) اثر معامله غیر قابل خذف است و هیچ اراده ای حتی قدرتمندان و یا یک دولت نمی تواند آن معامله را باطل کند. مانند یه اثر جای پا می ماند که پاک یا محو نمی شود. به این علت که کل شبکه به صورت زنجیره وار به هم متصل و وابسته است، هیچ شخصی چنین اختیاری ندارد و نه ممکن است که یک معامله الکترونیکی باطل و یا پاک شود.
- ناشناس بودن: در فرآیند تولید رمز ارز ها نه تبادلات مالی و نه حساب ها هیچکدام واقعی نیستند. اینکه چه کسی یا شخصی پرداخت کننده بوده و یا چه شخصی نقش دریافت کننده را داشته و در کجای دنیا این تراکنش صورت گرفته، مخفی می ماند و قابل شناسایی نیست .
- سرعت و جهانی بودن: فرآیند تولید رمز ارز و بررسی تراکنش های مالی هر لحظه در سرتاسر جهان در حال انجام است و این کار با سرعت بالایی انجام می شود، در لحظه میلیون ها تراکنش مالی تایید می شود.
- نسبت به پول های سنتی ( اسکناس و سکه ) امکان جعل وجود داشت و در فضای بانکداری اینترنتی هم شاهد هک از سوی هکر ها بودیم اما در رمز ارزها امنیت جور دیگریست. رمز نگاری دو مرحله ای، در یک مرحله رمز عمومی آن را قفل می کند، باز شدن آن نیاز به رمز خصوصی دارد که صرفا در اختیار دارنده آن است به همین خاطر هک شدن آن را غیر ممکن می کند .
- رمز ارزها هیچگونه محدودیتی را ایجاد نمی کنند و به آن اعتقادی ندارند به گونه ای که هر شخصی که به اینترنت دسترسی دارد می تواند مبادلات آنلاین و رمز ارزی انجام دهد حتی اگر به سن قانونی نرسیده باشد و همچنین فارغ از اینکه سفید پوست باشد یا سیاه پوست، مسلمان باشد یا نباشد، زن باشد یا مرد.
از جمله مضرات و خطراتی که رمزارزها برای دولت ها دارد اینست که دست دولت ها را در کنترل ارز و پول و نیز اخذ مالیات کوتاه می کند. همچنین دولت در رصد و مبارزه با جرائمی از جمله پولشویی و تامین مالی تروریسم و نیز قاچاق کالا و ارز دچار مشکل خواهد شد.
برخی حقوق دانان بعنوان مثال سرقفلی را جزو حقوق مالی اشخاص می دانند ، سرقفلی گرچه دیده نمی شود و قابل لمس نیست اما آن را در زمره اموال آورده اند. این موضوع می تواند در مورد رمز ارزی مانند بیت کوین که خرید آن هم از یک سو نفع عقلایی دارد و هم از طرف دیگر قابل داد و ستد است در نظر گرفته شود.
فلذا می توان گفت رمز ارز جز اموال به شمار می رود اما در نگاهی دیگر رمز ارز وسیله پرداخت است مانند چک و در واقع جز وسایل خدماتیست و همان کاری را انجام می دهد که پول برای آن ابداع شد.
یک شئ اعم از شئ مادی و قابل لمس و شئ اعتباری و غیر قابل لمس وقتی مال است و جز اموال یه شخص محسوب می شود که دارای خصایصی باشد:
- اولا باید مالیت داشته باشد یعنی قابل داد و ستد باشد و نیز ارزش اقتصادی داشته باشد. ممکن است یک شئ برای شخصی ارزش معنوی بالایی داشته باشد که آن فرد حاضراست بابت آن پول بپردازد.
- دوما باید منفعت عقلایی داشته باشد در واقع نیازی را از انسان برطرف کند.
باید گفت همان ۵ ویژگی ای که برای رمزارزها بیان شد، مشکلاتی جدی بر سر راه دولت ها هستند. اما بر اساس اصل اباحه، یکی از اصول پرکاربرد فقهی ، استفاده و استخراج رمزارزها مباح است.
اصل اباحه به معنی مباح بودن کلیه اعمال اشخاص است مادام که ممنوع نشده اند. فلذا نتیجه این می شود که تا وقتی که قانونگذار در مورد رمزارزها تعیین تکلیف نکرده است هیچ مرجعی حتی نهادی مانند ستاد ملی مبارزه با پولشویی نمی تواند مانع داد و ستد رمز ارزها و یا استخراج آن ها شود.
در این مقاله موضوع قانونی بودن یا غیر قانونی بودن طرز استفاده و استخراج رمز ارزها مطرح است. مثلا استفاده از برق اماکن عمومی برای استخراج رمزارز می تواند حداقل جرم سرقت برق تلقی شود یا استفاده از رمزارز برای خرید و فروش مواد مخدر، مشروبات الکلی و مانند آن که داد و ستد آنها جرم است، بعنوان تسهیل کننده ارتکاب این جرایم، ممنوع بوده و جرم است .
تا قبل از این قانونی در مقام جرم انگاری مبادلات رمزارزها و استخراج آن در کشورمان تصویب و منتشر نشده بود اما اخیرا تصمیماتی اتخاذ و مقرراتی در این رابطه تصویب شده است که در ادامه به آنها می پردازیم .
قوانین فعلی جمهوری اسلامی ایران مرتبط با رمزارزها
- قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز
مطابق ماده ۱ این قانون ، هر فعل یا ترک فعلی که موجب نقض تشریفات قانونی مربوط به ورود و خروج کالا و ارز گردد و بر اساس این قانون و یا سایر قوانین قاچاق محسوب و برای آن مجازات تعیین شده باشد در مبادی ورودی و یا هر نقطه از کشور حتی محل عرضه آن در بازار داخلی کشف شود، قاچاق محسوب می شود .
حال اگر رمز ارز ها را یک کالا بدانیم ممکن است مشمول این قانون گردد اما از طرف دیگر اگر صرفا آن را وسیله پرداخت بدانیم و نوعی از خدمات مالی مجازی، آنوقت رمزارز ، چون یک ارز واقعی نیست نمی تواند مشمول این قانون گردد. و نمی توانیم معاملات و استخراج آن را قاچاق کالا یا ارز بدانیم. چرا که در این قانون ارز اینگونه تعریف شده است: پول رایج کشورهای خارجی، اعم از اسکناس، سکه ، حوالجات ارزی و سایر اسناد مکتوب یا الکترونیکیست که در مبادلات مالی کاربرد دارد.
از طرف دیگر به این علت که رمز ارزها کالا به معنای سنتی آن نمی باشد بنابراین قاچاق کالا هم نیست. تا اینجا تحلیل حقوقی از این قانون در رابطه با رمز رزها را بیان کردیم اما با توجه به مصوبات اخیر دولت و مجلس شورای اسلامی بحث کمی متفاوت تر خواهد بود که در ادامه خواهد آمد.
آخرین مصوبات مجلس و دولت راجع به رمز ارزها
در مرداد ماه سال ۱۳۹۸ مصوبه ای از سوی هیات وزیران به تصویب رسید. مطابق بند ۱ این مصوبه، استفاده از رمزارزها صرفا با قبول مسئولیت خطرپذیری از سوی متعاملین صورت می گیرد و مشمول حمایت و ضمانت دولت و نظام بانکی نبوده و استفاده از آن در مبادلات داخل کشور مجاز نیست.
این به این معنی ست که تبعات استفاده از رمزارزها در معاملات و داد و ستدها کاملا بر عهده طرفین معامله بوده و استفاده از رمزارزها در مبادلات داخلی به رسمیت شناخته نشده و لذا باطل است.
همچنین در بند ۲ آمده استخراج فرآورده های پردازشی رمزنگاری شده (رمزارزها) با اخذ مجوز از وزارت صنعت معدن و تجارت مجاز است.
و مطابق بند ۶ این مصوبه مراکز استخراج حکم داد و ستد ارز رمزارز (مراکز مجاز ) به عنوان واحد تولیدی صنعتی شناخته شده و مشمول مقررات مالیاتی خواهند بود که این واحد های یاد شده در صورتی که محصول خود را صادر و ارز حاصل از آن را بر اساس ضوابط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به چرخه اقتصادی کشور بازگردانند مشمول مالیات با برخ صفر خواهند بود. (از مالیات معاف می شوند)
در اواخر اردیبهشت سال ۱۳۹۹ مصوبه ای از مجلس شورای اسلامی تحت عنوان لایحه اصلاح قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز به تصویب رسید که مطابق آن (تبصره ۷ ماده ۲ مکرر قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز ) تمامی رمزارزها در حکم ارز موضوع این قانون (قاچاق) هستند و جرائم و تخلفات و ضمانت اجراها و نیز تمامی احکام و مقررات مربوط به ارز در این قانون در مورد آن ها نیز اجرا می شود .
این لایحه در مردادماه سال ۱۴۰۰ با توجه به ایراداتی که شورای نگهبان به ان گرفته بود مجددا اصلاح شد.
در اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۰ هیات عامل بانک مرکزی ضوابط ناظر بر چگونگی استفاده از رمزارزهای حاصل از استخراج داخلی توسط واحدهای صنعتی دارای پروانه بهره برداری از وزارت صمت را صرفا به منظور انجام پرداخت های ارزی بابت واردات و با رعایت مجموعه مقررات ارزی تصویب کرد.
"خرید و فروش رمزارزها فقط برای کسانی است که بطور رسمی استخراج و تولید می کنند و فقط باید برای واردات کالا از آن استفاده شود و مبادله رمزارز ها بین یکدیگر مجاز نیست. "
رمزارز ملی در راه است
طرح مجلس برای راه اندازی رمزارز ملی برای پرداخت در داخل کشور
طرحی با عنوان حمایت از استخراج رمزارز و ساماندهی بازار مبادلات داخلی آن، در مجلس شورای اسلامی با نظارت کمیسیون اقتصادی مجلس تهیه شده است.
طبق ماده ۱ این طرح: بانک مرکزی مرجع تنظیم مقررات مبادلات رمزارزها در داخل کشور بوده و مکلف است ظرف ۳ ماه نسبت به ساماندهی بازار داخلی رمزارزها اقدام کند. همچنین رمزارزها، غیر از رمز ملی، به عنوان ابزار پرداخت در داخل کشور یا برای راه اندازی و اداره شبکه پرداخت داخلی ممنوع است.
وزارت صنعت، معدن و تجارت از سوی مجلس بعنوان کارفرمای صنعت استخراج رمزارزها و مسئول صدور مجوز مزارع رمزارز تعیین شده است. این وزارتخانه مکلف شده تا با همکاری وزارت اقتصاد، نفت، نیرو و ارتباطات و فناوری اطلاعات پردازش مزارع استخراج رمزارز کشور را به سوی تولید درآمد ناخالص سالانه پانصد میلیون دلار در سال ۱۴۰۱ ببرد و سپس رشد ۱۰ درصدی سالانه را بهمراه داشته باشد. موظف کردن مزارع استخراج رمزارز به اعلام و گزارش میزان رمز ارز تولیدی خود به بانک مرکزی در تبصره ۱ ماده ۱ از دیگر احکام مندرج در این طرح است.
برابر تبصره ۲ ماده ۱ پروژه های احداث و توسعه رمز ارز ها و صنایع وابسته مشمول اعطای تسهیلات صندوق توسعه ملی هستند. طبق این طرح نیروی انتظامی نسبت به مهر و موم (پلمپ) واحد های غیرمجاز استخراج رمزارز و معرفی ذینفع این واحد ها به مراجع قضایی مکلف شده است تا با همکاری و اعلام وزارت صمت یا سازمان نصر اقدام لازم به عمل آورند.
بر اساس ماده آخر طرح جدید مجلس ، مجوز مصرف انرژی از بورس انرژی از طریق عقد قراردادهای دوجانبه با تولیدکنندگان داخلی و خارجی، به مزارع استخراج رمزارز داده شده است. همچنین مزارع استخراج، مجاز به ترانزیت برق مورد نیاز یا مازاد مصرف هر دو سقف نیاز مزرعه، بوسیله شبکه سراسری برق هستند.
اما مطابق تبصره ۱ ماده آخر این طرح ، نمایندگان مجلس شورای اسلامی برای تامین برق مزارع استخراج رمزارز ، وزارتخانه های نفت و نیرو را مکلف به تامین برق و گاز مورد نیاز برای برق مصرفی مزارع استخراج کرده اند و از آن سو مزارع هم وظیفه دارند تا برق و گاز مصرفی خودرا با رمز ارز تولید شده تهاتر کنند و در این صورت نرخ ارز تهاتری رمزارزها بر اساس بالاترین نرخ تعیین شده توسط بانک مرکزی در بازه زمانی سه ماهه مشخص خواهد شد. در تبصره ۲ ماده ۴ این طرح ، فعالیت کنندگان در زمینه استخراج رمزارزها می توانند با اخذ مجوز از وزارت نیرو نسبت به احداث یا مشارکت در نیروگاه برق اقدام کنند و برق تولیدی مازاد بر مصرف خود را به وزارت نیرو متقاضیان به فروشند. مزارع رمزارز بر اساس میزان مشارکت خود در احداث نیروگاه های ساخته شده در مناطق محروم این امتیاز را دارند که از پرداخت هزینه حمل و نقل برق و نیز پنجاه درصد از تعهد ارزی این ماده مستثنی و مشمول یارانه گاز مصرفی بخش کشاورزی خواهند بود.
و در آخر با توجه به تبصره ۳ ماده ۴ ، اجرای ماده ۵۰ قانون برنامه ششم توسعه ، نیروگاه های تجدیدپذیر ساخته شده با مشارکت مزارع استخراج رمز ارز مشمول دریافت صرفه جویی مصرف سوخت موضوع ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر است.
دیدگاه شما