تعریف بازار و انواع آن

آشنایی با ارکان بازار اوراق بهادار

به دنبال تحولات اقتصادی و اجتماعی دهه 1340 و شروع حرکت اقتصاد ایران به سمت اقتصاد مبتنی بر بازار و افزایش فعالیت‌های صنعتی در آن دوره که تأمین مالی آن‌ بدون شک نیازمند بازارها و ابزارهای جدید بود، ایجاد بورس اوراق بهادار در دستور کار قرار گرفت و قانون تاسیس آن در اردیبهشت 1345 به تصویب مجلس شورای ملی رسید و پس از آن، بورس اوراق بهادار تهران به عنوان یکی از ابزارهای متکی به نظام بازار آزاد با هدف تشویق بخش خصوصی در اقتصاد ایران تاسیس شد و از بهمن ماه 1346 فعالیت خود را با پذیرش سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران، شرکت نفت پارس، اوراق قرضه دولتی، اسناد خزانه و اوراق قرضه عباس‌آباد به طور رسمی آغاز کرد. بورس اوراق بهادار تهران تا سال 1384 در چارچوب تعیین شده در قانون مزبور فعالیت کرد، در این ساختار، سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار تهران به عنوان تنها رکن اجرایی، با شخصیت حقوقی مستقل غيرانتفاعي، مسئولیت اداره بورس را به عهده داشت. اين سازمان را هیئت‌مدیره هفت نفره‌اي اداره مي‌كرد كه توسط مجمع عمومی اعضا انتخاب می‌شدند. هیئت مدیره هم دبیرکل را به عنوان بالاترین مقام اجرایی بورس انتخاب مي‌‌كرد. نظارت بر فعاليت سازمان كارگزاران بورس تهران هم بر عهده شوراي بورس، به عنوان بالاترین رکن تصمیم‌گیری و مسئول و ناظر حسن اجرای قانون تأسیس بورس اوراق بهادار، قرار داشت.

قانون تاسیس بورس اوراق بهادار، در سال 1384 و با توجه به عدم توان پاسخگویی به نیازهای جدید بازار اوراق بهادار، مورد بازنگری قرار گرفت و در آذرماه همان سال، قانون بازار اوراق بهادار به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.

ارکان تشکیل‌ بازار اوراق تعریف بازار و انواع آن تعریف بازار و انواع آن بهادار در قانون جدید عبارتند از:

الف) شورای عالی بورس و اوراق بهادار

این شورا بالاترین رکن بازار اوراق بهادار است که تصویب سیاست‌ کلان و خط مشي بازار در قالب سياست‌هاي كلي نظام و قوانين و مقررات مربوط و همچنین اتخاذ تدابير لازم برای ساماندهي و توسعه بازار اوراق بهادار و اعمال نظارت عاليه بر اجراي قانون بازار اوراق بهادار از مهمترین وظایف آن است.

اعضای شورای عالی بورس و اوراق بهادار عبارتند از:

- وزير امور اقتصادي و دارايي که ریاست شورا را نیز بر عهده دارد؛

- رييس كل بانك مركزي جمهوري اسلامي‌ ايران؛

- روساي اتاق بازرگاني و صنايع و معادن ايران و اتاق تعاون؛

- رييس سازمان بورس و اوراق بهادار كه به عنوان دبير شورا و سخنگوي سازمان نيز انجام وظيفه خواهد كرد؛

- دادستان كل كشور يا معاون وي؛

- يك نفر نماينده از طرف كانون‌ها؛

- سه نفر خبره مالي منحصراً از بخش خصوصي با مشورت تشكل‌هاي حرفه‌اي بازار اوراق بهادار به پيشنهاد وزير امور اقتصادي و دارايي و تصويب هيئت وزيران؛

- يك نفر خبره منحصراً از بخش خصوصي به پيشنهاد وزير ذي‌ربط و تصويب هيئت وزيران براي هر بورس كالايي.

ب- سازمان بورس و اوراق بهادار(سبا)

بر اساس قانون بازار اوراق بهادار، نهاد جدیدی تحت عنوان سازمان بورس و اوراق بهادار ایجاد شد تا زیر نظر شورای عالی بورس به نظارت بر اجرای قوانین و مقررات، تنظیم و تدوین مقررات و انجام دیگر وظایف تعیین‌شده در قانون بپردازد. به عبارتی مقام ناظر بازار اوراق بهادار ایران به دو نهاد شورای عالی بورس و سازمان بورس و اوراق بهادار تقسيم شد. سبا موسسه عمومی غير دولتي است كه داراي شخصيت حقوقي و مالي مستقل است و توسط هیئت مدیره پنج نفره اداره می‌شود. اعضای هیئت مدیره از میان افراد امين و داراي حسن شهرت و تجربه در رشته مالي منحصراً از كارشناسان بخش غيردولتي به پيشنهاد رييس شورا و با تصويب شورا انتخاب مي‌شوند.

ج- بورس اوراق بهادار تهران

بر پايه قانون بازار اوراق بهادار، بورس تعریف بازار و انواع آن اوراق بهادار تهران نيز از سازمان عمومي غيرانتفاعي به شركت سهامي عام انتفاعي تبديل شد و عمليات اجرايي را بر عهده گرفت. تشکیل، سازماندهی و ادارة بورس اوراق بهادار؛ پذیرش اوراق بهادار؛ وضع و اجرای ضوابط حرفه‌ای و انضباطی برای اعضاء، تعیین وظایف و مسئولیت‌های اعضاء و نظارت برفعالیت آنها؛ نظارت بر حسن انجام معاملات اوراق بهادار پذیرفته شده؛ تهیه، جمع‌آوری، پردازش و انتشار اطلاعات؛ و نظارت بر فعالیت ناشران اوراق بهادار پذیرفته شده از مهمترین وظایف مربوط به آن است. اداره بورس اوراق بهادار تهران بر عهده هيئت مديره است كه از هفت عضو تشكيل مي شود. اعضاي هيئت مديره منتخب مجمع عمومي هستند و براي دوسال انتخاب مي‌شوند.

اداره امور اجرايي شركت هم به عهده مديرعامل شركت است كه توسط هيئت مديره انتخاب مي شود.

آشنایی با ارکان بازار اوراق بهادار

آیا میدانید با توجه به تحریم‌های روسیه علیه برخی کشورها و تیره شدن روابط تجاری با آنها, در حال حاضر می‌توان گفت یکی از بهترین بازارهای صادراتی محصولات و میوه ایران کشور روسیه است. با رعایت اصول و استراتژی می‌توان قسمت عمده ای از بازار کالاهای وارداتی به روسیه را تصاحب کرد.

سود مرکب چیست؟

سود مرکب، سودی ترکیب‌ شده و مضاعف است. به عبارت دیگر، در محاسبه سود مرکب، علاوه بر سودی که به واحدهای سرمایه‌گذاری تحت تملک سرمایه‌گذار تعلق می‌گیرد، سود ناشی از ذخیره‌ی سودها نیز افزوده می‌گردد.

بهترین زمان برای سرمایه‌گذاری در صندوق‌های‌ با درآمد ثابت را بشناسید

در هر سرمایه‌گذاری‌ای، یکی از دغدغه‌های اصلی سرمایه‌گذار میزان بازدهی است و میزان بازدهی در هر بازار و ابزاری به زمان ورود به آن بستگی دارد. همانطور که می‌دانید، یکی از راه‌های کسب سود مطمئن و بدون ریسک، سرمایه‌گذاری در صندوق‌های با درآمد ثابت است

انقلاب ایران چگونه منجر به رکود اقتصادی شد؟/ مروری بر ۵ رکود بزرگ تاریخ اقتصاد جهان

اقتصادآنلاین نوشت:این روزها زیاد شنیده می‌شود که به دلیل اتخاذ سیاست‌های پولی مانند افزایش نرخ بهره توسط فدرال رزرو آمریکا و سایر بانک‌های جهانی اقتصادهای بزرگ با هدف کنترل تورم، رکودی بزرگ در انتظار اقتصاد جهان است. پیش‌تر نیز اقتصادهای جهان دوره‌های رکود را تجربه کرده‌اند که مرور عوامل ایجادکننده رکود و همچنین وضعیت شاخص‌های اقتصادی در این دوره‌ها، در زمانی که دوباره اقتصاد جهانی در آستانه ورود به یک رکود بزرگ است، می‌تواند مفید باشد. طی سال‌های ۱۹۷۰ تا ۲۰۲۱، اقتصاد جهانی پنج رکود را در سال‌های مختلف تجربه کرده و تمام دوره‌های رکود جهانی با بحران‌هایی همزمان بوده است.

اگر بخواهیم رکود جهانی را در یک خط تعریف کنیم باید بگوییم رکود جهانی به عنوان انقباض در تولید ناخالص داخلی سرانه واقعی جهانی تعریف می‌شود. طی سال‌های ۱۹۷۰ تا ۲۰۲۱، اقتصاد جهانی پنج رکود را در سال‌های ۱۹۷۵، ۱۹۸۲، ۱۹۹۱، ۲۰۰۹ و ۲۰۲۰ تجربه کرده است.

5 کود بزرگ

(۵ رکود بزرگ اقتصاد جهان)

در این سال‌ها، تولید سرانه جهانی (موزون‌شده با نرخ ارز بازار) به طور متوسط ۱.۹ درصد (۳.۹ واحد درصد کمتر از متوسط نرخ رشد سالانه ۲.۰ درصد در سال‌های رونق ۲۰۲۱-۱۹۷۰) کاهش یافت.

شدت افت تولید جهانی

(شدت افت‌های تولید جهانی)

با توجه به آخرین پیش‌بینی‌ها از رشد جمعیت، این تعریف نشان می‌دهد که اگر رشد واقعی سالانه تولید ناخالص داخلی جهانی به کمتر از حدود ۱ درصد کاهش یابد، اقتصاد جهانی در دوره پیش‌بینی شده دچار رکود خواهد شد. تولید جهانی در طول سه رکود اول افزایش یافت، اما در رکود سال‌های ۲۰۰۹ و ۲۰۲۰ کاهش یافت.

علاوه بر کاهش تولید ناخالص داخلی سرانه، رکود جهانی با کاهش تولید صنعتی جهانی، تجارت، جریان سرمایه، اشتغال و مصرف نفت، که همه آنها در سطح بین المللی بسیار همگام هستند، همراه است. در طول رکودهای جهانی، تعداد کشورهایی که کاهش سالانه تولید ناخالص داخلی سرانه را تجربه کردند، به شدت زیاد می‌شود.

کاهش تولید ناخالص داخلی

(کشورهای با کاهش در تولید ناخالص داخلی سرانه)

رکود جهانی ناشی از همه‌گیری کرونا در سال ۲۰۲۰ عمیق‌ترین و هماهنگ‌ترین رکود جهانی بوده است. ایالات متحده از گزند هیچ کدام از رکودهای جهانی در امان نبوده و در هر دوره رکود جهانی، یک رکود اقتصادی را تجربه کرده است. بسیاری از اقتصادهای پیشرفته و بازارهای نوظهور و اقتصادهای در حال توسعه نیز در این دوره‌ها دچار رکود یا کاهش شدید رشد شدند.

اما جالب است بدانیم علاوه بر رکودهای جهانی ذکر شده، از سال ۱۹۷۰، اقتصاد جهانی در سال‌های ۱۹۹۸، ۲۰۰۱ و ۲۰۱۲ نیز با افت مواجه شده است. در این سه سال، اقتصاد جهانی کمترین نرخ رشد را در پنج دهه گذشته ثبت کرد، البته به جز سال‌های رکود جهانی و دو سال قبل و بعد از هر کدام از آنها.

مقایسه

(مقایسه ۳دوره ۱۹۹۸، ۲۰۰۱ و ۲۰۱۲ با سال‌های رونق دوره ۲۰۲۱-۱۹۷۰)

تولید سرانه جهانی به طور متوسط در طول این سه دوره کمی بیش از ۱درصد در سال رشد کرد. بنابراین این سه سال ذکر شده نمی‌توانند به‌عنوان رکود جهانی شناخته شوند، زیرا تولید ناخالص داخلی سرانه واقعی جهانی کاهش نیافته است و هیچ ضعف گسترده‌ای در شاخص‌های متعدد فعالیت جهانی وجود ندارد.

بحران‌های هم‌زمان یا پیش‌نگر

از سوی دیگر رکودهای جهانی همواره با بحران‌های همزمان یا پیش‌نگری همراه بوده است؛ بحران‌هایی مانند بحران‌های مالی (۱۹۸۲؛ ۱۹۹۱؛ ۲۰۰۹)، تغییرات بزرگ در سیاست‌ها (۱۹۸۲)، تغییرات شدید در قیمت نفت (۱۹۷۵-۱۹۸۲) و همه‌گیری کرونا (۲۰۲۰).

شوک‌های عرضه، افزایش تورم، فشارهای رکود تورمی و اقدامات سیاستی، رکودهای ۱۹۷۵ و ۱۹۸۲ را برای بررسی وضعیت فعلی بسیار مفید می‌کند که در ادامه به بررسی هر کدام از آنها می‌پردازیم:

رکود جهانی سال ۱۹۷۵ درپی ایجاد شوک قیمتی در بازار نفت و به دنبال اعمال تحریم نفتی از سوی اعراب در اکتبر ۱۹۷۳ آغاز شد. علی‌رغم اینکه تحریم نفتی پس از یک سال پایان یافت، اما شوک عرضه و افزایش شدید قیمت نفت جرقه افزایش قابل توجه نرخ تورم پس از یک دوره رشد سریع جهانی و افزایش قیمت سایر کامودیتی‌ها و تضعیف قابل توجه رشد در بسیاری از کشورها را زد.

نقطه شروع رکود سال ۱۹۸۲ نیز از سیاست‌های پولی در آمریکا و برخی از اقتصادهای پیشرفته دیگر برای کاهش تورم بود. سه سال پیش از شروع دومین رکود جهانی قیمت نفت به شدت افزایش یافت که بخشی از آن به دلیل وقوع انقلاب در ایران بود و سبب شد تورم در چندین اقتصاد پیشرفته به بالاترین حد خود برسد.

علی‌رغم اینکه تعریف بازار و انواع آن اتخاذ سیاست پولی تهاجمی در اواخر دهه ۱۹۷۰ و اوایل دهه ۱۹۸۰ نرخ تورم را کاهش داد، اما باعث کاهش شدید فعالیت اقتصادی و افزایش بیکاری در بسیاری از کشورها، از جمله بازارهای نوظهور و اقتصاد در حال توسعه شد. پس از سال ۲۰۲۰، رشد تولید ناخالص داخلی در سال ۱۹۸۲ در بازارهای نوظهور و اقتصادهای در حال توسعه با ۰.۸درصد، پایین ترین رشد از سال ۱۹۷۰ بوده است. از نظر سرانه، تولید ناخالص داخلی بازارهای نوظهور و اقتصادهای در حال توسعه در سال ۲۰۲۰ به اندازه ۱.۲ درصد کاهش یافت.

افزایش نرخ بهره جهانی همراه با سقوط قیمت‌ کالاها و تجارت جهانی کار بسیاری از کشورهای آمریکای لاتین را برای پرداخت بدهی‌های خود دشوار کرد و منجر به آغاز بحران بدهی آمریکای لاتین در سال ۱۹۸۲ شد. بسیاری از کشورهای کم درآمد هم به ویژه در جنوب صحرای آفریقا، در دهه ۱۹۸۰ با استرس مالی و بحران بدهی های دولتی مواجه شدند.

سال ۱۹۹۱، یکی دیگر از سال‌هایی است که در حافظه اقتصاد جهانی مانده است. رکود جهانی سال ۱۹۹۱ تا حدودی با تشدید ناگهانی شرایط اعتباری در ایالات متحده همراه بود. شرایط سخت‌تر مالی، بحران‌های پولی و بانکی در بسیاری از کشورهای اروپایی را به دنبال داشت و با فروپاشی فعالیت‌های مرتبط با مراحل اولیه گذار از برنامه‌ریزی مرکزی در بسیاری از کشورهای اروپای شرقی همراه شد.

رکود جهانی سال ۲۰۰۹ با ترکیدن حباب مسکن در ایالات متحده و سایر اقتصادهای پیشرفته آغاز شد که باعث ایجاد عمیق‌ترین بحران مالی از زمان رکود بزرگ و منجر به رکود در اقتصادهای پیشرفته بزرگ شد.

با این وجود، رکود جهانی ۲۰۲۰ بی سابقه بود. این رکود توسط همه‌گیری کرونا آغاز شد و منجر به شدیدترین انقباض در تولید ناخالص داخلی جهانی، هم از نظر کل و هم از نظر سرانه، از زمان جنگ جهانی دوم شد.

به طور کلی، رکودهای جهانی در ۵۰ سال گذشته در درجه اول با استرس مالی در گروهی خاص از کشورها مرتبط بوده است. برای مثال، رکود سال ۱۹۹۸ به دنبال بحران مالی آسیا بود و فعالیت اقتصادی در بسیاری از بازارهای نوظهور و اقتصادهای درحال توسعه، به ویژه در آسیا به شدت ضعیف شد.

همچنین درخصوص سال‌های ۱۹۹۸، ۲۰۰۱ و ۲۰۱۲، یعنی سال‌هایی که پیش‌تر ذکر شد نشانه‌هایی از رکود را داشتند اما به‌عنوان رکود جهانی شناخته نمی‌شوند، باید گفت علی‌رغم اینکه اقتصاد جهانی کاهش تولید ناخالص داخلی سرانه را در سه ماهه اول ۱۹۹۸ تجربه کرد، اما اقتصاد جهانی در این سال رکودی را تجربه نکرد، زیرا رشد در اقتصادهای پیشرفته به خوبی حفظ شد.

در سال ۲۰۰۱ نیز بسیاری از اقتصادهای پیشرفته کاهش خفیف یا رکود را تجربه کردند که تا حدی به دلیل رکود دات کام بود و تولید سرانه جهانی در سه ماهه سوم ۲۰۰۱ کاهش یافت و رشد سرانه در بسیاری از اقتصادهای پیشرفته منفی شد. با این وجود ادامه رشد اقتصادی در اقتصادهایی مانند چین و هند به اقتصاد جهانی کمک کرد تا از رکود فرار کند.

رکود جهانی در سال ۲۰۱۲ نیز عمدتاً ناشی از بحران بدهی منطقه یورو بود. با این وجود تولید سرانه جهانی در هیچ یک از سه ماهه ۲۰۱۲ منقبض نشد و اقتصاد جهانی با رشد در ایالات متحده و کشورهای درحال توسعه با اقتصادهای بزرگ حمایت شد.